Вируси обилаи маймун бештар ба киҳо сироят мекунад?

Аввали моҳи майи соли равон тамоми ҷаҳонро таҳдиди бемории нав ба ларза овард. Ин вируси обилаи маймун (Monkeypox) як бемории уфунии вогири ношӣ аз вируси обилаи маймун аст, ки метавонад дар бархе аз ҷонварон ва низ инсон пайдо шавад. Обилаи маймун дар Тоҷикистон бештар бо номи обчакони ҳамдуна ё сурхакони маймун ёд мешавад.

Оё вируси обилаи маймун, ки дар бисёр кишварҳо бо суръат паҳн мешавад, пас аз COVID-19 пандемияи дувумро ба вуҷуд меорад? Бояд кадом чораҳои заруриро истифода бурд, ки ба пешгирии беморӣ мусоидат намоянд? Оё зидди ин навъи вирус ваксина вуҷуд дорад? Вобаста ба ин масъала эпидемиолог аз шаҳри Самарқанд Ғулом Собиров маълумот медиҳад.

Аломатҳои бемории обилаи маймун

Аломатҳои бемории обилаи маймун дарди бадан, дарди сар, беҳолӣ, доначаҳои обиламонанд ва нафастангӣ мебошанд. Вале дар бадани на ҳама гирифторони ин беморӣ доначаҳои обиламонанд пайдо мешаванд.

Оё ин беморӣ табобат дорад?

Ин беморӣ табобат дорад. Қабл аз ҳама, задани ваксинаи обила аст, ки метавонад аз ин хавфу хатар ва гирифтории беморӣ нигоҳ дорад. Ва ҳеҷ ҷойи тарсу ваҳм нест. Бояд донист, ки бо даст салом кардан, бо луоби даҳон, алоқаи ҷинсӣ, хун ва истифодаи асбобҳои бемор метавонад ба ин беморӣ гирифтор намояд. Боз ҳам мегӯем, ки бояд ҳар нафар гигиенаи шахсиро риоя кунад ва ин, пеш аз ҳама, метавонад ӯро аз дигар бемориҳо ҳифз намояд. Ва аз тарафи дигар суръати сироят ҳам аз ин беморӣ хеле кам аст.

Фарқи байни бемории обилаи маймун ва бемории “гул”? Обилаи маймун бемории сироятии нодир аст, ки дар натиҷаи вируси дорои ДНК мансуб ба насли ортопоксвирус ба вуҷуд омадааст ва он бо вируси табиии сурхак, ки дар солҳои 1980-ум дар саросари ҷаҳон бартараф шуда буд, шабоҳатҳои зиёд дорад. Динамикаи беморӣ ба нишонаҳои бемории гул, яъне пайдоиши доғ монанд аст. Ягона хабари хуш ин аст, ки обилаи маймун, бар хилофи бемории табиӣ, дар бемор аксар вақт сабук ё миёна мегузарад.

Чӣ тавр аз вируси обилаи маймун худро муҳофизат намоем?

Бемории обилаи маймун бемории зоонозӣ буда, аз ҳайвоноти ёбойии бемор, аз қабили хояндаҳо, тавассути тамоси мустақим бо хун ва моеъҳои биологӣ, газидани онҳо ва ё истеъмоли гӯшти нимхом ба одамон сироят мекунад. Он метавонад аз одам ба одам тавассути балғам, қатраҳои ҳаво, моеъҳои биологӣ, ашёи рӯзгоре, ки бемор истифода мебарад, гузарад, аммо дар ин мавридҳо барои интиқоли беморӣ тамоси дарозмуддат бо шахси бемор зарур аст.

Ворид шудани вирус тавассути пардаҳои луобпарда, узвҳои нафас ва ҳатто захмҳои хурди пӯст ворид шудан ба бадан хатарнок аст. Шахсоне, ки дар мавсими тобистон ба кишварҳои хориҷа азми сафар доранд, бояд дар хотир дошта бошанд, ки аз тамос бо ҳайвонот (хояндаҳо ва приматҳо), ки метавонанд интиқолдиҳандаи вирус бошанд, худдорӣ кунанд.

Маҳсулоти гӯштии нимхомро истеъмол накунанд. Агар ба сифати ғизо шубҳа дошта бошанд, беҳтар аст, ки онро нахӯранд. Беҳтарин роҳи пешгирии сирояти вирус пӯшидани ниқоб ва тоза кардани дастҳо ҳангоми тамос бо одамоне мебошад, ки аломатҳои зуком доранд.

Беморӣ чӣ хел ривоҷ меёбад?

Даври инкубатсионии он 5-21 рӯз, ба ҳисоби миёна 6 -13 рӯз аст. Баъзан беморӣ бе нишонаҳо мегузарад ва онро танҳо ҳангоми таҳқиқоти махсус метавон ошкор кард. Дар дасти баъзе беморон ҳангоми парвариши ҳайвони бемор, танҳо доғҳо пайдо мешаваду табларза мушоҳида намешавад. Дар баъзе нафарон, баръакс, табларза, хунукхӯрӣ, дарди сари доимӣ, инчунин дарди мушакҳоро инкишоф медиҳад. Заифии шадид, гиреҳҳои лимфа калон мешаванд. Ба ҳисоби миёна, пас аз 2-3 рӯз нишонаҳои аввал, доғи макулярӣ, яъне доғҳои сурхи ҳамвор пайдо мешаванд. Онҳо бештар дар рӯй, каф ва пойҳо, камтар дар даҳон, дар луобпардаи узвҳои таносул ва дар конъюнктива — қабати пайвасткунандаи чашм мушоҳида мешаванд.

Реша аз марҳалаҳои гуногун мегузарад ва дар ниҳоят қадре ба вуҷуд меояд. Бо гузашти вақт, он тадриҷан муҳоҷират мекунад ва аз он вақт инҷониб, беморӣ дигар сирояткунанда ҳисобида намешавад.

Вируси обилаи маймун бештар ба киҳо сироят мекунад?

Сироят ва вазнин гузаштани беморӣ ба бисёр омилҳо вобаста аст. Ин ба синну соли бемор ва мавҷудияти бемориҳои музмин дар ӯ, муҳимтар аз ҳама, штамми вируси сироятшуда вобаста аст: навъи африқоии ғарбӣ, ки дар Аврупо ва Иёлоти Муттаҳида паҳн шудааст, нисбат ба навъи беморие, ки дар Конго (Африқои Марказӣ) мавҷуд аст, осонтар аст.

Вирус махсусан барои кӯдакон, занони ҳомиладор ва одамони дорои иммунитети паст хатарнок аст.

Ваксина ин бемориро пешгирӣ мекунад?

Ҳарчанд табобати хоси ин беморӣ ё ваксинаи зидди он вуҷуд надошта бошад ҳам, эмгузаронии бемории гулро як роҳи хеле самарабахши пешгирии бемории обилаи маймун ҳисобидан мумкин аст. Дар сурати сироятёбӣ ба ин вирус, Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ доруи зиддивирусии “Тековиримат”-ро, ки барои муолиҷаи бемории гул сабт шудааст, як воситаи самарабахши мубориза бар зидди ин беморӣ медонад.

Табобати антибиотикӣ, инчунин барои сабук кардани решаҳои одӣ кумак мерасонад. Зеро, дар заминаи вируси асосӣ аксар вақт бемориҳои сироятӣ инкишоф меёбанд. Одатан аломатҳои беморӣ дар давоми ду-чор ҳафта нест мешаванд ва табобати махсусро талаб намекунанд.

http://khatlon-ruznoma.tj/