КИТОБХОНӢ СУҲБАТ БО ОҚИЛТАРИН ОДАМОНИ АСРҲО

Романи «Ҷейн Эйр» (бо забони аслӣ: Jane Eyre) яке аз асарҳои машҳури адибаи англис Шарлотта Бронте (Charlotte Brontë) аст, ки соли 1847 таҳти тахаллуси Каррер Белл (Currer Bell) нашр шудааст. Ин роман яке аз классикаҳои адабиёти ҷаҳонӣ буда, дар жанри романтизм ва реализми иҷтимоӣ навишта шудааст.

Қисми 1: Ҷейн Эйр духтари ятим аст, ки пас аз марги волидонаш дар хонаи холааш, хонум Рид, дар Гейтсҳед Холл ба воя мерасад. Хонум Рид ва фарзандонаш, хусусан писараш Ҷон, ба Ҷейн бо бераҳмӣ муносибат мекунанд. Ҷейн, ки духтари боҳуш ва руҳан озод аст, аксар вақт барои рафтори “нофармон” ҷазо мегирад. Як рӯз, пас аз муноқиша бо Ҷон, ӯро дар “ҳуҷраи сурх” маҳкам мекунанд, ки дар он ҷо ӯ аз тарс ва хаёлоти марбут ба марги амакаш (ҷаноби Рид) бемор мешавад.

Хонум Рид, ки аз Ҷейн безор аст, ӯро ба мактабинтернати Ловуд, як муассисаи сахтгирона барои ятимон, мефиристад. Дар Ловуд, Ҷейн бо шароити вазнин – хӯроки кам, муносибати хунук ва низоми сахти интизом рӯ ба рӯ мешавад. Бо вуҷуди ин, ӯ бо омӯзгори меҳрубон мисс Темпл ва дӯсти наздикаш Ҳелен Бёрнс шинос мешавад. Ҳелен, духтари сабур ва диндор, ба Ҷейн дар бораи таҳаммул ва имон меомӯзад, аммо худи Ҳелен аз бемории сил вафот мекунад.

Марги Ҳелен ба Ҷейн таъсири амиқ мерасонад, вале ӯро боз ҳам қавитар мекунад. Ҷейн дар Ловуд таҳсилро идома медиҳад, баъдан омӯзгор мешавад ва пас аз рафтани мисс Темпл, қарор медиҳад, ки барои тағйирот аз Ловуд равад.

Қисми 2: Торнфилд ва муносибат бо Рочестер. Дар 18-солагӣ Ҷейн ҳамчун мураббия ба қасри Торнфилд Холл барои таълими Адел Варенс, духтари хурди Эдвард Рочестер, ки соҳиби қаср аст, кор мегирад. Торнфилд муҳити пурасрор дорад: садоҳои аҷиб аз ошёнаи боло меоянд ва худи Рочестер шахсияти мураккаб ва торик дорад.

Рочестер, марди 30-сола, бо зеҳни тез, таҷрибаи талхи зиндагӣ ва табиати эҳсосотӣ, ба Ҷейн таваҷҷуҳ мекунад. Муносибати онҳо тадриҷан аз гуфтугӯҳои зеҳнӣ ба муҳаббати амиқ табдил меёбад. Ҷейн, ки ҳеҷ гоҳ худро зебо ё муҳим намешумурд, аз эҳсосоти Рочестер ҳайрон мешавад, аммо ба ӯ бовар мекунад. Рочестер ба Ҷейн пешниҳоди издивоҷ мекунад ва вай қабул мекунад. Аммо дар рӯзи арӯсӣ як асрори даҳшатнок ошкор мешавад: Рочестер аллакай бо зани девонае бо номи Берта Мейсон оиладор аст, ки дар ошёнаи болои Торнфилд маҳбус аст. Берта, ки аз ҷониби хонаводаи Рочестер ба ӯ таҳмил шуда буд, бо мурури замон бемори руҳӣ шудааст. Ҷейн, ки ба арзишҳои ахлоқии худ содиқ аст, наметавонад бо марде, ки аллакай оиладор аст, зиндагӣ кунад. Вай бо дили шикаста аз Торнфилд фирор мекунад.

Қисми 3: Фирор ва зиндагии нав. Ҷейн, бидуни пул ва паноҳгоҳ, дар сардию гуруснагӣ дар кӯҳистонҳо саргар-дон мешавад. Вай аз ҷониби хонаводаи Риверс – Сент-Ҷон, Мэри ва Диана наҷот дода мешавад. Онҳо ба Ҷейн меҳрубонӣ  нишон  медиҳанд  ва  ӯ  дар деҳаи  онҳо  ҳамчун  омӯзгори  мактаби хурд  кор  мегирад.  Дар  ин  муддат Ҷейн оромиши  руҳӣ  ва  мустақилият  пайдо мекунад.  Баъдан  маълум  мешавад,  ки хоҳарону  бародари  Риверс  хешовандони  воқеии  Ҷейн  ҳастанд.  Ғайр  аз  ин, Ҷейн аз амакаш Ҷон Эйр мероси калони молиро ба даст меорад, ки ӯро аз ҷиҳати молиявӣ  мустақил  мекунад.  Ҷейн  ин сарватро бо хешовандонаш тақсим мекунад,  зеро  барои  ӯ  муҳаббат  ва  хона-вода аз пул муҳимтар аст. 

Сент-Ҷон Ри-верс,  ки  миссионери  динӣ  аст,  ба  Ҷейн пешниҳоди  издивоҷ  мекунад,  аммо  ин пешниҳод аз рӯи эҳсосот не, балки барои ҳамроҳии ӯ дар сафари миссионерӣ ба Ҳиндустон аст. Ҷейн, ки муҳаббати воқеиро меҷӯяд, рад мекунад.

Қисми 4: Бозгашт ба Торнфилд  ва  поёни  хушбахтӣ. Ҷейн,  ки  ҳанӯз  Рочестерро дӯст медорад, тасмим мегирад, ки ба Торнфилд баргардад.  Дар  он  ҷо мефаҳмад,  ки  қаср  дар сӯхтори  аз  ҷониби  Берта ба амаломада хароб шудааст.  Берта  дар  сӯхтор  мурдааст  ва  Рочестер,  ки  кӯшиш карда  буд  ӯро  наҷот  диҳад,  як даст  ва  биноии  худро  аз  даст  додааст.  Акнун  Рочестер  як  марди  шикаста, вале озод аст. Ҷейн ва Рочестер дубора вомехӯранд  ва  муҳаббати  онҳо  аз  нав шуъла мегирад. Ҷейн, ки ҳоло мустақил ва аз ҷиҳати молиявӣ таъмин аст, Рочестерро барои он, ки ӯ кист, на барои сарват ё мақомаш, дӯст медорад.

Онҳо оиладор мешаванд ва дар хо-наи  хурди  Ферндине  зиндагии  хушбахтона  оғоз  мекунанд.  Дар  охири  роман, Ҷейн  мегӯяд,  ки  онҳо  ду  фарзанд  до-ранд ва Рочестер қисман биноии худро барқарор мекунад.

Аҳамияти асар: "Ҷейн Эйр" мавзуъҳои мустақилият, баробарии гендерӣ, ахлоқ ва  муҳаббати  самимиро  баррасӣ  мекунад.  Ҷейн  ҳамчун  як  қаҳрамони  қавӣ ва мустақил, ки ба арзишҳои худ содиқ мемонад, дар адабиёт яке аз образҳои фаромӯшнашаванда аст.

Суҳайло МУСТАФОЕВА, 
омӯзгори МТМУ №5-и ноҳияи Қубодиён