ХАТЛОН - дорои мавзеъҳои бойи сайёҳӣ

НОҲИЯИ ВОСЕЪ

Дар ноҳияи Восеъ барои сайёҳону меҳмонон маконҳои ҷолибу диданибоб зиёданд, ки овозадорашон инҳо мебошанд: Қалъаи таърихии Ҳулбук, Манзартеппа, Нозкул — воқеъ дар шаҳраки Қайнар, мавзеъи таърихии Эмоми Алӣ, Авғондилӣ, Даштидилӣ, Сопкадилӣ, оромгоҳи деҳоти Ғелот, оромгоҳи Ғоиб Сафарзода (деҳаи Кадучӣ), оромгоҳи Султони Кабир (деҳаи Меҳнатобод), Осорхонаи Ҳулбук ва кӯҳи намаки Хоҷамумин мебошад.

Қалъаи Ҳулбук дар деҳаи Қурбоншаҳид, ҷойгир буда, шакли росткунҷа дорад. Қалъа ба ду қисм тақсим шудааст. Қисми ҷанубӣ деворҳои пурқудрати мудофиавӣ дорад, ки баландии онҳо тақрибан 15 м мебошад. Қисми шимолии қалъа майдони хеле калонро ишғол менамояд, аммо деворҳои он аз деворҳои ҷанубӣ (10 м) хеле пасттаранд.

Маълум шуд, ки аслан қаср дар ҳамон сатҳ ҷойгир буд. Ядрои асосии қаср саҳни васеъе буд, ки тамоми маҷмааро ба ду қисм тақсим мекард. Ҳавлӣ бо обанбор дар мобайн бо галереяи сутунҳо иҳота карда шуда буд, ки дар паси он утоқҳои истиқоматӣ ва коммуналӣ ҷойгир будаанд. Деворҳои саҳни хона намоёнро бо ганҷи кандакорӣ рангкардашуда оро медоданд.

Намуди боҳашамати қаср (қисми шимолӣ) бо даромадгоҳи ботантана дар шакли арк, ки ба болои ду сутуни пурқувват такя задааст, ба рӯи ҳавлӣ кушода шуда, аз ду тарафи портали даромад вуҷуд доштанд.

Дар Ҳулбук якчанд ҳазор пораҳои ганчи кандакорӣ ёфт шуданд, ки аз асолату зебоии мактаби рассомии маҳаллӣ шаҳодат медиҳанд. 

Дар рӯ ба рӯи қалъа Осорхонаи таҷдидшудаи Ҳулбук ҷой гирифтааст, ки имрӯз ин осорхона ба макони сайёҳӣ табдил ёфтааст, дар он ҳама ёдгориҳои таърихӣ ва осори гаронбаҳо нигоҳ дошта мешаванд. Дар ин осорхона аксари ашёҳои кашфшуда, аз ҷумла зарфҳои рӯзгор, шишагӣ ва сафолӣ, ҷавоҳироти занон, кӯзаҳои сафолин ва биринҷӣ, ҷавоҳирот, тангаҳо, китобҳои таърихӣ ва дигар асбобҳои сангин мавҷуданд. 

Инчунин кӯҳи намаки Хоҷа Муъмин ба гунбази азиме шабоҳат дорад, ки тақрибан 900 метр аз ҳамвории атроф баланд аст. 

Ин кӯҳи зебо яке аз ҷозибаҳои Хатлонзамин мебошад, ки сокинони Тоҷикистон ном ва маҳсулоти онро ҳар рӯз дар сари суфраи худ мебинанд, ки он намаки ош аст. Корхонаи Хоҷамумин дар пояи кӯҳ истодааст, ки дар он ин намак истеҳсол мешавад, ки тамоми Тоҷикистонро таъмин мекунад ва инчунин, он ба хориҷ содир карда мешавад. Сайёҳи машҳури Венетсия Марко Поло (асри 13), ки ба ин ҷо омадааст, навиштааст: “То даме ки ҷаҳон вуҷуд дорад, намаки ин кӯҳ барои аҳолии кураи замин кифоя аст.” Ин аввалин мушоҳидаҳо буданд. Кӯҳи Хоҷамумин дар назари аввал ба теппаи одӣ – нишебиҳои сабз, қуллаҳои сафед монанд аст. Танҳо дар қаторкӯҳҳо на барф, балки намак – 60 миллиард тонна хобидааст.

Ривояти кӯтоҳе дар бораи пайдоиши ин кӯҳ аст, ки гӯё бузургворе бо номи Хоҷамумин аз бародари худ Хоҷаи Сартез намак талаб карда, ҷавоби рад мешунавад. Хоҷамумин сӯи Парвардигор дасти дуо мебардорад ва талаб мекунад, то ӯро ба кӯҳи намак бадал гардонда, мардумро аз эҳтиёҷи намак берун созад.

Хоҷамумин яке аз мавзеъҳои муҳими фароғатӣ ва сайёҳӣ мебошад. Хусусан, тамошои ғорҳо, шишаҳои намак, қуллаҳои аҷиб ба инсон неру мебахшанд. Ба туфайли оби ширин, дар саргаҳи намак гиёҳҳо ва гулҳои сершумор мерӯянд.

Аз поёни кӯҳи намаки Хоҷамумин рӯдхонае мегузарад, ки аз сӯрохҳои бузурги болои кӯҳ ба чашм намоён аст ва ба  қавли мутахассисон маҳз ин рӯдхона намакро шуста, ба берун бароварда, монеъи инкишофу бузург шудани он мегардад. Дарозтарин ғор дар қисми шимолу шарқии кӯҳ ҷойгир аст ва дар байни мардуми маҳаллӣ бо номи Ғори Паланг машҳур аст. Олимон муқаррар кардаанд, ки аз нишебиҳо ва нишебиҳои кӯҳи Хоҷамӯъмин 163 чашма ва ҷӯйҳои шӯр ҷорист.

(Давом дорад)
Комрон РАСУЛОВ,
унвонҷӯи кафедраи рӯзноманигории ДДБ ба номи Носири Хусрав